جای خالی صنایع دستی قم در سوغات گردشگران

بیش از 15هزار هنرمند صنایع دستی در 50 رشته در قم فعالیت می کنند. از قلمکاری روی مس ونقره گرفته تا انگشتر سازی و ساخت زیور آلات و کاشی هفت رنگ و شکسته، از گیوه بافی تا آینه کاری در این شهر رواج دارد.

تنوع رشته های صنایع دستی قم هم جالب توجه است. اما به استثنای انگشتر جای صنایع دستی قم در سوغات  گردشگران قم خالی است. تمام تلاش اداره کل میراث فرهنگی قم برای هفته صنایع دستی یک معرفی هنرمندان پیشکسوت در سطح شهر با نصب بنر است و دیگری برگزاری یک جلسه تقدیراست. اما وقتی پای درد و دل هنرمندان پیشکسوت و یا جوان می نشینیم حرف های زیادی برای گقتن دارند که خیلی بجاست.

خانم «زهرا عباسی» از هنرمندان به نام رشته سوزن دوزی  نبود یک راهبرد و برنامه از سوی متولیان را علت بی سرو سامانی و دلسردی هنرمندان صنایع دستی قم می‌داند و می‌افزاید: در کشورهای دیگر هنرمندان صنایع دستی از حمایت های زیادی برخوردار هستند چرا که نگاه آنان به صنایع دستی نگاه فرهنگی و تمدنی است به همین علت تنها دغدغه هنرمندان تولید است فروش و عرصه را خود دولت بر عهده می‌گیرد تا هنرمندان فقط به تولید هنر بپردازد.

هفت خان رستم برای دریافت تسهیلات

وی می‌افزاید: از نمونه های قابل توجه نبود حمایت‌های مالی است برای گرفتن یک وام که هنرمند برای توسعه تولیداتش به آن نیاز دارد آن‌چنان سخت کرده‌اند که هنرمند از خیر گرفتن وام می‌گذرد چرا که قادر نیست هفت خان رستمی را که بانک برای اعطای تسهیلات در نظر گرفته است را پشت سر بگذارد. دسته چک صیادی، ضامن کارمند این‌ها برای هنرمندان صنایع دستی جور کردنش آسان نیست.

خطرکاهش هنرمندان صنایع دستی قم

«احمد کبیری» از هنرمندان  پیشکسوت که به هنرش بسیار علاقمند است می‌گوید: در سال های کمی دورتر یکی از تولیدات قم سفال و سرامیک بود و بیش از 100کارگاه  تولیدی سفال در قم وجود داشت، اما الان اگر بخواهیم نام ببریم به تعداد انگشتان دست ما کارگاه تولید سفال و سرامیک در قم وجود ندارد و راه آن جذب جوانان در این رشته است، اما وقتی جوان می‌بیند فعالان این رشته از نظر  سطح  درآمدی  در مقابل شغل‌های کاذب مثل دست فروشی عایدی کمتری دارد پیداست که به سمت این رشته  که ریشه دراصالت و فرهنگ او دارد گرایش ندارد و نتیجه آن به فراموشی سپردن رشته‌های مختلف صنایع دستی است.

استاد کبیری پسرانش را در کنار خودش دارد که در کار تولید به پدر کمک می‌کنند خودش نیز تصمیم گرفته بر تعداد هنرمندان صنایع دستی  در رشته کاشی هفت رنگ و سفال و سرامیک بیفزاید، اما معتقد است به علت عدم حمایت در زمینه عرضه تولیدات  و در نتیجه سود اندک جوانان  شهر تمایلی به آموزش  ندارند هرچند که به قول خودش ناامید نیست و تا جایی که بتواند تلاش می‌کند تا جوانان بیشتری را به این رشته جذب کرده و آموزش دهد.

برگزاری نمایشگاه فصلی کافی نیست

وی تصریح کرد: هرازگاهی دری به تخته می‌خورد و یک نمایشگاهی  درسطح شهر برگزار می‌شود و به هنرمندان صنایع دستی قم غرفه‌هایی داده می‌شود این فرصت‌ها مگر چند بار در سال ایجاد می‌شود مگر در همان چند روز چه تعداد فروش داریم. نیاز صنایع دستی قم افزایش مکان عرضه در سطح شهر است در حالی که در خیابان های  اطراف حرم که تجمع مسافر و زائر است سراسر جاهایی برای عرضه اجناس چینی است که سوغات زائران را تشکیل می‌دهد.

این هنرمند پیشکسوت اظهارداشت: برای کشوری مانند عراق سوغات زائران ایرانی از این شهر اجناس چینی است، اما برای آنها که مانند ایران هنرمند صنایع دستی ندارد کسر شان نیست که اجناس چینی عرضه کند؛ اما برای ایران و خصوصا قم که بواسطه حضرت معصومه مورد توجه اعراب کشورهای همسایه است کسر شان است با وجود برخورداری از تولیدات منحصر بفرد صنایع دستی هنرمندانش فروشنده اجناس چینی باشد.

یکی دیگر از هنرمندان صنایع دستی قم می‌گوید: ما برای پیشرفت کارمون نیاز مبرم به وام داشتیم تحت عنوان زیرلعابی مدرک گرفتیم و سپس اقدام به دریافت وام کردیم، اما علیرغم تبلیغاتی که در همه شبکه‌های تلویزیونی می‌کنند موفق به دریافت وام نشدیم، ولی تعداد زیادی را می‌بینم با اینکه این وام برای مشاغل خانگی و صنایع دستی هست این وام را گرفته و در زمینه دیگری استفاده می‌کنند.

خسته از وعده و وعیدها

این هنرمند افزود: سال گذشته  به دعوت استاد کبیری در هفته صنایع دستی در جشنواره صنایع دستی که در خانه صنایع دستی واقع در خانه تاریخی زند برگزارشد شرکت کردیم همانجا به ما قول وام دادن‌ ولی چنین چیزی صورت نگرفت و در حد وعده و وعید باقی ماند.

این خانم هنرمند تصریح کرد: با توجه به اینکه ما نه  فضای مناسبی برای تولید داریم و نه می‌توانیم مواد اولیه را ارزان تهیه کنیم و کوره هم نداریم و صنایع دستی هم هیچ کمکی تاکید می‌کنم هیچ کمکی به ما نمی کند، اما در بازار با سلام به مدت ۱۰ماه است  که فعالیت می‌کنم و گرچه  به علت بالا بودن هزینه تولید سود کمی داشتم، ولی تقریبا تعداد فروش خوبی داشتم، اما انتظار داریم متولیان بیشتر به قشر ما توجه کنند و کمک کنند تا هزینه تولید و مواد اولیه پایین بیاید تا بتوانیم با هنری که دوستش داریم امرار معاش کنیم.

عرضه صنایع دستی  شهرهای دیگر درقم

وی افزود: قم یک شهر گردشگری است در آمار مدیران سالانه بیش از 20میلیون مسافر به این شهر می‌آید، اما سهم ما هنرمندان صنایع دستی از انبوه مسافرانی و گردشگرانی  که به این شهرمی‌آیند چیست؟ اگر سری به برخی از پاساژهای شهر بزنید با چیزهایی عجیبی مواجه می‌شوید مثل اینکه سفال و سرامیک شهرهای دیگر مثل همدان در قم به فروش می‌رسد. در هیچیک از فروش‌های بزرگ قم از فروشگاه زنجیره‌ای رفاه، گرفته تا جانبازان تا سرای ایرانی شما یک غرفه صنایع دستی قم را نمی‌بینید، اما تا دلتان بخواهد صنایع دستی چینی در این فروشگاه‌ها دیده می‌شود.

وی افزود: درباره فروش مجازی نکته ای را باید بگویم شهرهای دیگر مانند قم از جاذبه شهر مذهبی برخوردار نیستند طبیعی است که آن‌ها بدنبال فروش مجازی باشند، اما در قم یک موقعیت ناب وجود دارد که گردشگر به قم می‌آید و می‌تواند بی واسطه از تولیدات هنرمند صنایع دستی قم خریداری کند و با خود به عنوان سوغات ببرد، اما مشکل ما اینجاست که سهم ما هنرمندان صنایع دستی از انبوه زائران  و مسافران ناچیز است. اگر به فروشگاه‌های اطراف حرم مطهر و مسجد مقدس جمکران سری بزنید خواهید دید که سهم ما از شهر گردشگری قم هیچ است.

 

به گفته مدیرکل میراث فرهنگی و صنایع دستی قم قرار است در تاریخ 31 خرداد تا 5تیرماه امسال در محل دائمی نمایشگاههای بین المللی قم جنب استانداری  برای هنرمندان صنایع دستی قم نمایشگاهی برگزاری  شود اما این حرکت نیزدردی از هنرمندان صنایع دستی قم دوا نمی‌کند در شرایط فعلی هنرمندان با مشکل جدی عرضه تولیدات مواجه هستند. در واقع هنرمندان صنایع دستی هرکشوری بار هنر، فرهنگ و تمدن  آن ملت  را یک تنه بر دوش می‌کشند  و نیازمند حمایت هستند.

مهتا نادری-خبرنگار